Belangrijk wetsvoorstel voor zelfstandigen naar Raad van State
DEN HAAG - 21 juni 2024 - Wanneer mag werk gedaan worden door een werknemer en wanneer door een zelfstandige? In veel gevallen is dat duidelijk, maar niet altijd. Het kabinet wil de regels hierover verduidelijken. Minister Van Gennip van Sociale Zaken en Werkgelegenheid stuurt daarom het wetsvoorstel "Verduidelijking beoordeling arbeidsrelaties en rechtsvermoeden" (VBAR) naar de Raad van State. Dit wetsvoorstel introduceert indicaties voor zelfstandig werken die voor het eerst wettelijk worden erkend bij het vaststellen van de juiste contractvorm.
Veel zelfstandigen kiezen bewust voor het ondernemerschap en leveren daarmee een belangrijke bijdrage aan onze economie. Maar er is ook een keerzijde aan de snelle groei van het aantal zzp’ers. In sommige gevallen is er sprake van (gedwongen) schijnzelfstandigheid of van oneerlijke concurrentie op arbeidsvoorwaarden tussen werkenden en tussen werkgevers. Ook zijn er zorgen voor de Nederlandse economie: als grote groepen werkenden die feitelijk werknemer zijn niet meebetalen aan werknemersverzekeringen (zoals de WW-verzekering). Vraag: Worden de lasten dan wel eerlijk verdeeld?
Om ervoor te zorgen dat mensen in de juiste contractvorm werken, neemt het kabinet langs drie lijnen maatregelen:
1. Het verkleinen van de verschillen tussen contractvormen (gelijker speelveld).
2. Het versterken en verbeteren van de handhaving door de Belastingdienst, in voorbereiding op het afschaffen van het handhavingsmoratorium per 1 januari 2025.
3. Het verduidelijken van de regels met dit wetsvoorstel.
In veel gevallen zijn de regels helder. Maar bij sommige opdrachten is het lastiger te bepalen of er sprake is van een arbeidsovereenkomst of dat het werk door een zelfstandige mag worden uitgevoerd. (Dit komt door een open geformuleerde wetgeving, die in de loop der jaren door jurisprudentie is ingevuld. Het kan lastig zijn om deze jurisprudentie te kennen en te wegen, en experts verschillen soms van mening).
De relevante rechtspraak over wanneer je werkt als werknemer is daarom verduidelijkt. Hiervoor is de rechtspraak samengebracht en daarvan is een wettelijk toetsingskader gemaakt. Dit maakt het voor werkgevers en opdrachtgevers overzichtelijker en beter hanteerbaar om te bepalen of er sprake is van werknemerschap of zelfstandig werken. Ook geeft het zelfstandigen handvaten om hun werk binnen de regels als zelfstandig ondernemer vorm te geven.
Naar aanleiding van de internetconsultatie is het toetsingskader verbeterd. Het wetsvoorstel is met een aantal aanpassingen beter in balans gebracht. Zo is bijvoorbeeld "kernactiviteiten" vervallen als indicatie. Deze aanpassingen komen tegemoet aan de kritiek en geven naar verwachting meer duidelijkheid over het werken als zelfstandige.
Daarnaast introduceert het kabinet een rechtsvermoeden van werknemerschap, gebaseerd op een uurtarief. Dit rechtsvermoeden maakt het voor werkenden aan de basis van de arbeidsmarkt makkelijker om een arbeidsovereenkomst te claimen, bij de werkgever en indien nodig bij de rechter.
Als een werkende (of een vertegenwoordiger, zoals een vakbond) een beroep doet op het rechtsvermoeden, moet hij aantonen dat hij minder betaald krijgt dan het geldende uurtarief. Vervolgens is het aan de werkgever om aan te tonen dat er geen sprake is van een arbeidsovereenkomst. Het kabinet verwacht dat dit ook een preventief effect heeft, zodat er bij het aangaan van een arbeidsrelatie kritischer gekeken wordt of er sprake moet zijn van een arbeidsovereenkomst.
Ook hier zijn naar aanleiding van de internetconsultatie verbeteringen doorgevoerd. Zo wordt het uurtarief in het rechtsvermoeden in de toekomst naar boven afgerond op hele euro’s.
Het is een voor juridische leken mogelijk moeilijk te begrijpen wetsvoorstel. Er komen echter steeds meer zelfstandige werkers en het is een bekend gegeven dat zij die zelfstandig werken tijdens opdrachten "altijd aanstaan" terwijl de vaste baners met vakantie gaan op papa-verlof of betaalde vergadertijd kunnen rekenen of gratis opleidingen mogen volgen.
Ogenschijnlijke voorrechten maken het dan ook zeer gewenst om tot duidelijke regelgeving te komen.