Extreemrechtse stijging in EU-verkiezing, maar centrum blijft sterk
WORTHY NEWS/DE COUTUREKRANT - 10 juni 2024 - PARIJS/BRUSSEL/BOEDAPEST – Extreemrechtse partijen zijn sterk gegroeid tijdens de Europese verkiezingen voor een nieuw Europees Parlement, ook in Duitsland en Frankrijk, waar president Emmanuel Macron binnen drie weken vervroegde parlementsverkiezingen uitschreef.
Extreemrechtse en anti-islampartijen liepen echter nog steeds ver achter op de meer gematigde politieke groeperingen in het Europese parlement met 720 zetels, zo lieten voorlopige resultaten maandag zien.
De centrumrechtse pro-Europese Volkspartij (EVP) zou 189 zetels in het Europees Parlement veroveren, gevolgd door de Socialisten en Democraten met 135 en Renew Europe met 83, zeiden verkiezingsfunctionarissen.
De groep Europese Conservatieven en Hervormers, waartoe partijen als de Broeders van Italië van premier Giorgia Meloni behoren, behaalde echter 72 zetels en de extreemrechtse Identiteit en Democratie 58, bleek uit de resultaten. In een toespraak tot verslaggevers in het Europees Parlement zondag laat, toen de resultaten binnenkwamen, noemde de uitvoerende voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, “vandaag een goede dag” voor de EVP. “Wij hebben de Europese verkiezingen gewonnen.” Toch uitte ze haar bezorgdheid over de groeiende steun voor de ‘extremen’ ter linker- en rechterzijde.
“Deze verkiezingen hebben ons twee boodschappen gegeven”, merkte ze op. “Ten eerste blijft er een meerderheid in het centrum voor een sterk Europa, en dat is cruciaal voor de stabiliteit. Met andere woorden: het centrum houdt stand”, legde Von der Leyen uit.
“Maar het is ook waar dat de uitersten ter linker- en rechterzijde steun hebben gekregen, en daarom brengt het resultaat een grote verantwoordelijkheid met zich mee voor de partijen in het centrum”, voegde ze eraan toe. “We verschillen misschien op individuele punten, maar we hebben allemaal belang bij stabiliteit en willen een sterk en effectief Europa.”
De hoofdkandidaat zei ook dat ze wil blijven samenwerken “met degenen die pro-Europees, pro-Oekraïne en pro-rechtsstaat zijn.” Von der Leyen, die een tweede termijn als voorzitter van de Europese Commissie wil vervullen, waarschuwde: “Deze verkiezingen vinden uiteraard niet in een vacuüm plaats.”
“De wereld om ons heen is in rep en roer. Krachten van buitenaf en van binnenuit proberen onze samenlevingen te destabiliseren, en ze proberen Europa te verzwakken. Dat zullen we nooit laten gebeuren”, benadrukt ze. “Deze verkiezingsresultaten laten zien dat de meerderheid van de Europeanen een sterk Europa wil”, concludeerde Von der Leyen.
De Franse president Macron was er echter niet zeker van of deze gevoelens door het Franse electoraat werden gedeeld en riep vervroegde parlementsverkiezingen uit in twee rondes, op 30 juni en 7 juli.
Analisten noemden het een ‘politiek pokerspel’ nadat de anti-immigratie-nationalistische partij van Marine Le Pen naar schatting ongeveer 32 procent zou krijgen, meer dan het dubbele van het aandeel van Macron’s Renaissance-partij, die naar verwachting ongeveer 15 procent zal bereiken.
Extreemrechtse partijen zijn sterk gegroeid bij de verkiezingen voor een nieuw Europees Parlement in de hele Europese Unie, Macron stond niet op het stembiljet omdat hij nog drie jaar te gaan heeft. Toch zou zijn beslissing van zondag wel eens averechts kunnen werken en de kans vergroten dat Le Pen uiteindelijk aan de macht komt, aldus commentatoren.
Elders in de EU, die uit 27 landen bestaat, versterkte de Italiaanse premier Meloni haar rol als belangrijke Brusselse machtsmakelaar met naar schatting 28 procent van de stemmen.
Er werd ook voorspeld dat de extreemrechtse FPÖ bovenaan de peilingen in Oostenrijk zou staan, en het aantal parlementariërs zou verdubbelen tot zes na het behalen van 25,7 procent van de stemmen, aldus de projectie van het Europees Parlement.
In Duitsland zou de christen-democratische CDU- en CSU-partij naar verwachting iets meer dan 30 procent van de stemmen krijgen, vergelijkbaar met de 29 procent in 2019.
Volgens de laatste voorspelling kwam het extreemrechtse Alternatief voor Duitsland op de derde plaats met 14,2 procent, een stijging ten opzichte van 11 procent in 2019, en net achter de sociaal-democraten van bondskanselier Olaf Scholz.
In Hongarije werd de rechtse Fidesz-partij van oud-premier Viktor Orbán opnieuw de grootste politieke kracht, maar hij werd op de voet gevolgd door de oppositionele TISZA-Respect- en Vrijheidspartij.
Orbán betrad het podium in Hongarije op de klank van het nummer Listen to Your Heart – een oude Fidesz-traditie – en riep de overwinning uit.
“Ik heb nooit eerder één kwestie, zoals de vrede en de oorlog van vandaag, zo dominerend gezien in bijna alle landen van de Europese Unie”, vertelde hij eerder aan verslaggevers, verwijzend naar de oorlog in buurland Oekraïne. “Deze verkiezingen zijn dus echte verkiezingen voor de Europese Unie. Het gaat niet om lidmaatschapsverkiezingen. Het is meer dan dat. Het zijn geheel Europese verkiezingen die vóór de vrede of de oorlog zijn.”
Maar er waren ook grote vieringen tijdens de verkiezingsbijeenkomst van de TISZA-partij van voormalig insider van de regering en nu oppositiepoliticus Péter Magyar.
Orbáns Fidesz kreeg de meeste stemmen, maar zijn prestaties zijn de afgelopen jaren slechter geweest. Als de meeste stemmen geteld zouden worden, zou Fidesz 11 en TISZA 7 van de 21 Hongaarse zetels in het Europees Parlement behalen.
Tijdens het verkiezingsavondevenement van Tisza zongen de supporters: “Wij zijn de toekomst!” Magyar noemde de verkiezingen de Waterloo van de Fidesz-regering en ‘het begin van het einde’.
En een andere tegenslag voor Orbán is verder dat de liberaal Gergely Karácsony herkozen werd bij de gemeenteraadsverkiezingen als burgemeester van Boedapest met slechts 324 stemmen meer dan de door Fidesz gesteunde kandidaat Dávid Vitézy.
De uitkomst van de lokale en Europese verkiezingen van zondag markeerde een verschuiving in het Hongaarse politieke landschap en zou de toon kunnen zetten voor de nationale verkiezingen in 2026.
Orbán heeft ruzie gehad met Brussel over kwesties variërend van zijn pro-Russische opvattingen over de oorlog in Oekraïne tot de zorgen over corruptie en de rechtsstaat. Deze spanningen zouden er naar verwachting ook voor kunnen zorgen dat Hongarije in juli heel moeizaam het roulerende halfjaarlijkse EU-voorzitterschap overneemt.
Er was nog meer slecht nieuws voor Orbán: met 98 procent van de stemmen geteld meldden Nederlandse media dat de anti-islamitische Partij voor de Vrijheid van Geert Wilders, een nauwe bondgenoot van Orbán, het niet zo goed heeft gedaan als verwacht.
Nederland stemde duidelijk als eerste op de alliantie Labour/Groen Links (8 zetels) en op de tweede plaats voor de Partij voor de Vrijheid met 6 zetels, en niet op 7, zoals exitpolls hadden gesuggereerd. Meer dan de helft van de bijna 400 miljoen kiezers in de EU nam de moeite om hun stem uit te brengen.
Het is nu aan het volgende Europees Parlement om met een nieuwe politieke realiteit om te gaan.